Radyoların ülkemize girmesi ve halk tarafından sıklıkla kullanılan bir araç haline gelmesi ile birlikte radyo yayınları üzerinden Beytülmakdis’te Kur’an-ı Kerim tilaveti de yapılmaya başlanmıştır. İngiliz işgali ve Ürdün yönetimi dönemlerinde açıkça görülmeye başlayan bu alışkanlık günümüze kadar da devam etmektedir. Yaklaşık yetmiş yıldır dünya çapında meşhur Kur’an okuyucuları, özellikle de tecvit ilmi çerçevesinde tahkik ile tilavet yapan Mısırlı okuyucular Kudüs’e birçok ziyaret gerçekleştirmişlerdir. Bahsekonu bu okuma şekli uzun nefesle ve farklı ses makamları arasında nağmelerle yapılmaktadır. Dolayısıyla bu okuma stili, Kur’an-ı Kerim’in metninin, okuyucunun sesi ile bir gösteri şekline getirilmesidir. Bu tür yöntemle Kur’an-ı Kerim tilaveti herkesten daha fazla Kudüs ehli tarafından da revaç bulmuş, ilgi ile karşılanmış ve özen gösterilmiştir.

1942 yılında Şeyh Ebu’l Ayneyn Şaişa, merkezi Yafa’ da bulunan İngiliz Yakındoğu radyosunun daveti üzerine Mescid-i Aksa’yı ziyaret etmiş ve Ramazan ayında birkaç defa Kuran tilavetinde bulunmuştur. Modern dönemde Mescid-i Aksa’da Kur’an-ı Kerim tilaveti eden ilk Mısırlı okuyucu kendisidir.

1957 yılında ise Şeyh Muhammed Sıddık El Minşevi Mescid-i Aksa’yı ziyaret etmiş ve bu haberi radyolarda duymalarının ardından doğrudan Mescid-i Aksa’ya akın eden cemaati tatlı sesi ile adeta büyülemiştir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla Şeyh Minşevi Mescid-i Aksa’yı 1957, 1961, 1962 ve 1964 yılları olmak üzere dört defa ziyaret etmiştir.

Sahanın zirvelerinden Muhterem Şeyh Abdulbasıt Abdussamed de 1964 yılında Mescid-i Aksa’yı ziyaret etmiş ve İsra, Enbiya, Ahzap ve Neml sureleri ile ve kısa surelerden meşhur tilavetlerde bulunmuştur.

Öte yandan Mescid-i Aksa’da tilavetle bulunan meşhur kurralardan biri de 1947 yılında ziyaret eden Trabluslu kurra Muhammed Selahattin Kebbare’dir. Kendisinin Kudüs’te bir yıllık ikameti boyunca Mescid-i Aksa’da düzenli olarak okumaları olmuş, halkta bu nimetten nasibini almıştır. Filistin’in işgali öncesinde Kudüs’te ikamet ettiği dönemde Kudüs radyosunda yayınlanan ses kayıtları da mevcuttur. Mübarek Ramazan ayında tilavette bulunmak üzere 1964 yılında Kudüs’ü tekrar ziyaret etmiştir.

Aynı şekilde Kudüs’ü ziyaret eden ve birkaç farklı tilavette bulunan Mısırlı kurralardan biri de 1968 yılında ziyaret gerçekleştiren Mahmut Halil el Hasri’dir.

Eşsiz bir sese sahip olan Şeyh Mustafa İsmail de 1950'li ve 1960'lı yıllarda Mescid-i Aksa’ya birkaç defa ziyarette bulunmuştur. 1977 yılında gerçekleştirdiği son ziyaretinde ise kendisine "Camp David" anlaşmasını imzalamadan hemen önce Mısır devlet başkanı Muhammet Enver Sedat eşlik etmiştir. Enver Sedat Siyonist Knesset’inde konuşma yapmadan birkaç saat önce Şeyh Mescid-i Aksa’da bayram namazında Kur’an-ı Kerim tilavet etmiştir.

Şeyh Mustafa İsmail 1957 yılında Mescid-i Aksa’da

Kudüs halkının Mısır devlet başkanı Enver Sedat’ın ziyaretini reddetmesine ve Kudüs ehlinin Sedat’ı gösterilerle karşılamasına, öte yandan o geldiğinde Mescid-i Aksa’nın kapıları kapatılarak Sedat’ın ziyareti nedeniyle bayram namazı için insanların girişine izin verilmemesine rağmen, kurralara tamamen farklı bir tavır gösterilmiş, performansları çok hoş karşılanmış, kendilerine güzel bir karşılama yapılmış ve dinlemek için etraflarında toplanılmıştır. Bu sadece Sedat ile birlikte gelenler için değildir. 1978 yılında Mısır ve Siyonistler arasındaki barış anlaşması olan "Camp David" anlaşmasının imzalanması sonrasında da Kudüs’e gelen kurraların ziyaretlerinde aynı tavır sergilenmiştir.

Herhangi bir ulusal ya da toplumsal münasebete katılım daveti ile Filistin dışından kurralar ziyaret ettiğinde bu halk tarafından coşkuyla karşılanıyordu. Bu sebeple farklı sebeplerle yapılan toplantılara da meşhur kariler davet ediliyordu. Kudüs’teki Filistin Kızılay’ı tarafından Şeyh Mustafa İsmail’in aylık tıbbi seminer toplantısına davet edilmesini buna örnek olarak gösterebiliriz. Bahse konu toplantı o dönemde Kızılay’a başkanlık eden Dr. Selim Matuk tarafından düzenlenmiştir. Öte yandan Mescid-i Aksa’da Kur’an tilavetinde bulunan diğer bazı okuyucular Şeyh Mahmut Ali El Benna, Mahmut Sıddık El Minşevi, Mahmut El Tablavi, Muhammed El Tuhi, Muhammed El Abiddir.

Radyolarda tilavet yapan Filistinli okuyuculardan en bilineni ise Şeyh Abdullah Yusuf’tur. Resmi programlarda, cuma davetlerinde ve bayram namazlarında Mescid-i Aksa okuyucusu sıfatıyla mübarek Mescid-i Aksa’nın dört bir yanı kendisinin Kur’an-ı Kerim tilavet sesi ile yankılanmaktaydı. Şeyh Abdullah Yusuf’un sesi tüm Kudüslülerin hatırasında yerini korumaktadır. Vefatından sonra 1988 ve 1989 yıllarında ses kayıtlarını yayınlayan Ürdün televizyonunu izleyen nesiller de kendisini hatırlar. Kur’an-ı Kerim’den farklı aşırlarının ve kasidelerin ses kayıtları mevcuttur.

Mescid-i Aksa’yı ziyaret eden okuyuculardan biri de Kur’an-ı Kerim’i tilavet hususunda eşsiz bir yetenek olan ve

Halil İbrahim mescidinin kârisi değerli hafız Muhammed Reşat El Şerif’tir. Kırmızı Osmanlı fesi giymesi ile meşhurdur. Mısır’da ilk dönem kurralarından Şeyh Muhammed Reşat’ı taklit eden melek misali sesi ile dinleyenlerin kulaklarının pasını silerdi. Aynı şekilde kırklı yıllarda Kudüs radyosunda da tilavette bulunmuştur. 1966 yılında Mescid-i Aksa kurrası olarak tayin edilmiştir. Kur’an-ı Kerim’in tamamının kaydı bulunan tek Mescid-i Aksa kurrasıdır. 2016 yılında Amman’da vefat etmeden üç sene önce Mescid-i Aksa’ya son ziyaretinde bulunmuştur.

Mescid-i Aksa’da Kur’an-ı Kerim okuma şerefine nail olan diğer bazı okuyucular da Şeyh Davut Ataullah, Şeyh Yasir Kalibo, Şeyh Muhammed El Gazzavi, Şeyh Ata Şahir Reşit ve Şeyh Naci El Kazzaz’dır.

Filistin yönetimi tarafından Ramazan ayında Mescid-i Aksa’da Kur’an-ı Kerim tilavet etmek üzere Mısırlı kurraları görevlendirmeleri için Mısır vakıflar bakanlığına resmi davetler gönderiliyordu. Ardından bu okuyucular Filistin’in farklı şehirlerine dağılıyorlardı. Bu gelenek 2002 yılına kadar devam etmiştir.

O dönemde yüksek İslam kurulu başkanı ve Kudüs müftüsü olan Şeyh İkrime Sabri’nin beraberinde Kudüs’e gelen son okuyucu heyetinin fotoğrafı

Mescid-i Aksa’da Darul Kur’an-ı Kerim

Mescid-i Aksa’da şeriat ilimleri öğrencilerine Kur’an-ı Kerim eğitimi köklü bir geçmişe sahiptir. Şeri ilimler enstitüsü 1958 yılında Esbat kapısı ile Hıtta kapısı arasındaki kuzey revakta Mescid-i Aksa şeriat lisesinin yanında kurulmuştur. Enstitü içerisinde öğrencilere okutulan dersler arasında akaid, fıkıh, hadis, tefsir, Kur’an ilimleri, dil, tecvit dersleri ve Kur’an-ı Kerim tilaveti bulunuyordu.

Akabinde 1974 yılında Darül Kur’an-ı Kerim kurulmuş olup, merkezi Mescid-i Aksa’nın batı tarafındaki kapılardan biri olan silsile kapısının karşısında Musa kubbesinde bulunuyordu. Burada ilk ders verenlerden biri şeriat medresesinde tecvit hocası olan ve kıraat ile Kur’an-ı Kerim okuma konusunda icazetli hafız ve Ezher mezunu Şeyh Şehade Hamdan’dır, âmâ olan şeyhin etrafında talebeleri ve hafızlar tecvit ve Kur’an-ı Kerim hükümlerini öğrenmek ve kıraat hususunda icazet almak için toplanırlardı. Şeyh sabah namazından öğlen namazına kadar Kur’an-ı Kerim okutma ve tecvit öğretimi ile meşgul olurdu. Sonra yatsı namazına kadar ne akranları nede talebeleri arasında Kur’an-ı Kerim ezberi konusunda kimsenin kendisine ulaşamadığı ve yine bir âmâ olan Şeyh Hızır Ganim devam ederdi.

Şeyh Hamdan vefat ettikten sonra Kur’an-ı Kerim öğretme ve ezberletme halkasına onun öğrencilerinden biri olan ve kendisinde Kur’an-ı Kerim ezberleyen Şeyh Muhammed Ayiş devam etmiş ve Mescid-i Aksa’daki Dar’ul Kur’an-ı Kerim’de hem erkeklere hem de kadınlara tecvit hükümlerini öğretmiştir. Şeyh Muhammed Dip Hammad ise ilerleyen yaşına ve gözlerini kaybetmiş olmasına rağmen şerefli Kubbetüssahra’da Kur’an-ı Kerim eğitimi veriyordu. Şeyh Hammad 100 yaşına varıncaya kadar Mescid-i Aksa’ya her gün gelmiştir. Ölünceye kadar hayatı boyunca sabahın erken saatlerinde Mescid-i Aksa’ya gelir, günün büyük bir bölümünü burada Kur’an-ı Kerim ezberletmek ve fıkıh dersleri vermek sureti ile geçirirdi.

Mescid-i Aksa’da Kur’an-ı Kerim’i kendine has okuyan ve ders halkası bulunan bir başka alim de Mısır ve Şam okuma stillerini birleştiren Şeyh Muhammed Cemal El Safedi’dir. Otuz yıl boyunca haftanın tüm günlerinde akşam ve yatsı arası mescitte oturur, insanlara tilavet sanatlarını, kurra tabakalarını, tercih becerisini ve Kur’an-ı Kerim’i manaları ile birlikte yorumlayan okuma üslubunu öğretirdi.

Kudüs halen daha binlerce öğrencinin eğitim görmek ve yaşamak için yolculuk yaptığı İslam’ın medeniyet önemli noktalarından biridir. Şehrin tarihini bilenler şu anki kesinti ve zafiyet durumunun sonradan gelmiş olduğunu görülmekte tez vakitte bu mübarek mekânın asli fonksiyonuna döneceği ümit edilmektedir. Öte yandan kıraat çalışması yapmak ve buna devam etmek Müslümanlar nezdinde dikkat edilmesi gereken önemli konudur. Bu zorunluluk özellikle de mescidin kendisinin ve müdavimlerinin hedef alındığı bir dönemde kimliğin korunması, mescidin şehrin ve toplumun birliğinin korunmasının gerekliliğine hamledilmektedir.

1990'lı yıllarda Kubbetüssahra namazgahında Kur’an-ı Kerim eğitim halkalarından biri 

Kaynaklar 

Tabakatül Kübra, Şemseddin Zehebi, Tahkik Ahmet Han, Faysal İslami Araştırma ve Çalışma Merkezi, 1997

Memlükler Döneminde Filistin’de İslami Vakıflar, Dr Muhammet Osman El Hatim, Yermük Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Doktora Tezi, 2000

Eyyübiler ve Memlükler Dönemlerinde Mescid-i Aksa’nın Gölgesinde Fikir Hareketi, Abdülcelil Abdülmehdi, Aksa Kütüphanesi, Amman, 1980

Memlükler Döneminde Kudüs’te Fikir ve Kültür Hayatı, Muhammed Zari El Astal, Yüksek Lisans Tezi, Gazze İslam Üniversitesi

Mısır ve Filistin Arasında İlim Ehli, Samih El-Halid, Fikir Dahileri Şirketi, 2008

Beytülmakdis’te İlim Enstitüleri, Kamil Cemil El-Aseli, Kooperatif Matbaaları İşçileri Derneği, 1981

Filistin Kıraat Okulunun Kökleri, Bilimsel Araştırma, Dr Hatem Celal El Temimi

Beytülmakdis’de Hac Mevsimi Tarihi, Beşir Abdülgani Berekat, Darul Beşairil İslamiye, 2014

Mescid-i Aksa İslam Müzesi El Yazmaları Arşivi

İngiliz İşgali Döneminde Filistin Basın Arşivi

Gride Sitesi

Röportajlar

Adnan El Uveyv, Kırk Yıllık Mescid-i Aksa Müezzini, Hadimi ve İtfaiyecisi

Fethi Mensur, Şeriat İstinaf Mahkemesi Hakimi

Muhammed El Safedi, Mescid-i Aksa Kıraat Mirası Hocası

Yusuf Ebu Senine, Mescid-i Aksa İmamı

Hatem Celal El Temimi, Kudüs Üniversitesi Şeriat Fakültesi Öğretim Görevlisi ve Filistin Şeyhülkurrası

Mahmut Kasım, Mübarek Mescid-i Aksa’da Kur’an Öğretmenlerinden Biri

Fahri Mezaro, Kurra Heyetlerini Karşılama Yetkilisi

Kaynak : Bab Elvadi sitesinde yayınlanan makalenin bir bölümü